W tym roku mija 31 lat od reformy samorządowej. Był to pierwszy, obok wprowadzenia w 1999 r. samorządów powiatowego i wojewódzkiego oraz wejścia Polski do Unii Europejskiej w 2004 r., krok milowy w rozwoju naszego kraju. Rola samorządów w przemianach, które zaszły w Polsce na przestrzeni tych lat jest ogromna. Dzięki reformie mieszkańcy zyskali możliwość wybrania swoich przedstawicieli lokalnych, a samorządy - możliwość decydowania i kształtowania najbliższego otoczenia.

Zdaniem marszałka Adama Struzika reforma samorządowa była testem odpowiedzialności obywatelskiej. - Jako samorządowcy i obywatele zdaliśmy ten test pozytywnie, czego obrazem mogą być zmiany, które dokonały się na mazowieckich wsiach, w miastach i miasteczkach - zaznacza. - Reforma samorządowa pokazała, że potrzeby "małych ojczyzn" najlepiej znają ich mieszkańcy. Mocniej angażujemy się w przedsięwzięcia, które dotyczą nas bezpośrednio i na które mamy realny wpływ. Władze lokalne są blisko problemów zwykłych ludzi, wychodzą naprzeciw ich oczekiwaniom - podkreśla marszałek Struzik.

Fundusze unijne wsparciem rozwoju
Duży wpływ na dynamiczny rozwój kraju i poszczególnych regionów miały środki unijne. - Wejście Polski do Unii Europejskiej w 2004 r., postawiło przed samorządami wiele wyzwań, ale przede wszystkim możliwości związanych z funduszami unijnymi - wspomina wicemarszałek Wiesław Raboszuk. - Od umiejętności zarządzania tymi środkami zależała i zależy ich właściwa dystrybucja. Musieliśmy nauczyć się pozyskiwać fundusze unijne, pisać dobre programy i określić kryteria podziału. Udało się, a regiony stały się liderem w ubieganiu się o fundusze unijne. Przed nami kolejne wyzwania - nowa perspektywa finansowa na lata 2021-27, program Polska Wschodnia, z którego dzięki naszym staraniom będzie mogło korzystać także Mazowsze - wylicza wicemarszałek.

Czym jest samorząd województwa?
Samorząd województwa mazowieckiego tworzymy my wszyscy - Mazowszanie, czyli ponad 5,4 mln osób mieszkających na terenie województwa mazowieckiego. Oczywiście nie możemy zarządzać nim wszyscy razem, dlatego w wyborach bezpośrednich wybieramy naszych reprezentantów do sejmiku województwa mazowieckiego. 51 radnych w naszym imieniu podejmuje najważniejsze decyzje dotyczące rozwoju i przyszłości naszego regionu.

To właśnie radni wybierają zarząd województwa mazowieckiego, w skład którego wchodzi marszałek, dwóch wicemarszałków oraz dwóch członków zarządu. Zarząd województwa wprowadza w życie decyzje podjęte przez radnych województwa, zarządza budżetem Mazowsza i nadzoruje jednostki mu podlegające. Aby wszystkie zadania przypisane samorządowi województwa przebiegały sprawnie, powstał urząd marszałkowski województwa mazowieckiego.

Samorząd to nie tylko urząd
Drogi wojewódzkie, szpitale, teatry, muzea, szkoły, podział funduszy europejskich czy ochrona środowiska - samorząd województwa mazowieckiego zajmuje się różnymi zadaniami.

Drogi wojewódzkie, koleje
Na Mazowszu jest blisko 3 tys. km dróg wojewódzkich. Ich bieżącym utrzymaniem, ale też remontami, budową nowych dróg i mostów zajmuje się samorząd województwa mazowieckiego, a dokładnie jedna z jego jednostek - Mazowiecki Zarząd Dróg Wojewódzkich. Tylko w tym roku na inwestycje drogowe z budżetu Mazowsza przeznaczano 444 mln zł, w tym 384,2 mln zł na drogi wojewódzkie, 26,6 mln zł na drogi powiatowe, a 33, 2 mln zł - gminne. Samorząd województwa prowadzi również dwie spółki kolejowe - Koleje Mazowieckie oraz Warszawską Kolej Dojazdową. Pierwsza z nich otrzyma w tym roku 392,5 mln zł z budżetu Mazowsza, druga - 37,6 mln zł.

Pomoc dla gmin i powiatów
Dobra współpraca między samorządami to gwarancja rozwoju, dlatego każdego roku samorząd Mazowsza przeznacza pieniądze na różnego rodzaju programy wsparcia. W tym roku to aż 250 mln zł. Skorzystać z nich mogą m.in. gminy i powiaty, działkowcy, jednostki OSP czy właściciele obiektów zabytkowych.

Placówki służby zdrowia
Do zadań samorządu województwa mazowieckiego należy też ochrona zdrowia i polityka społeczna. 26 szpitali i placówek służby zdrowia na Mazowszu nadzorowanych i dofinansowywanych jest przez urząd marszałkowski. Wsparcie placówek służby zdrowia to największa pozycja w tegorocznym budżecie Mazowsza - 497 mln zł. Pieniądze przeznaczane są m.in. na modernizacje, doposażenia w najnowszy sprzęt, remonty, ale też budowę nowych obiektów. W subregionie ciechanowskim pod opieką samorządu Mazowsza są Specjalistyczny Szpital Wojewódzki w Ciechanowie oraz Krajowy Ośrodek Mieszkalno-Rehabilitacyjny dla Osób Chorych na Stwardnienie Rozsiane w Dąbku.

Muzea, teatry - czyli kultura
Mazowsze prowadzi również 30 instytucji kultury. Należą do nich teatry, muzea, skanseny itp. Każdego roku dzięki pieniądzom z budżetu województwa mazowieckiego oraz funduszom unijnym realizowanych jest wiele inwestycji. W tym roku do instytucji kultury trafi ponad 70 mln zł z budżetu Mazowsza. Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie, Muzeum Romantyzmu w Opinogórze czy Muzeum Małego Miasta w Bieżuniu to placówki prowadzone przez samorząd województwa mazowieckiego.

Fundusze europejskie
Jednym z zadań samorządu Mazowsza jest także podział funduszy unijnych przyznanych województwu mazowieckiemu. Przedsiębiorcy, instytucje naukowe oraz samorządy ciągle jeszcze mogą korzystać ze wsparcia w ramach RPO WM na lata 2014-2020. Przygotowywana jest też kolejna perspektywa na lata 2021-2027. W subregionie mazowieckim do rozdysponowania będzie ok. 2 mld euro, dodatkowo dzięki staraniom zarządu województwa mazowieckiego Mazowsze będzie mogło także korzystać ze wsparcia w ramach programu Polska Wschodnia. Podziałem funduszy zajmuje się jedna z jednostek samorządu - Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych. Również część zadań z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich wdrażanych jest przez Departament Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich w urzędzie marszałkowskim.

Obchodzony 27 maja na pamiątkę pierwszych wyborów samorządowych z 27 maja 1990 r., Dzień Samorządu Terytorialnego skłania do wspomnień i refleksji nad kondycją i przyszłością samorządów.

Konrad Wojnarowski, radny województwa, przewodniczący Komisji Promocji Województwa Mazowieckiego i Współpracy Zagranicznej

fot. arch. UMWM

Dzień Samorządu Terytorialnego to dobra okazja, aby podkreślić jego znaczenie. Stworzenie silnego samorządu terytorialnego, w tym lokalnego i regionalnego, było jednym z warunków przystąpienia do Unii Europejskiej. Dzięki temu, w kolejnych perspektywach finansowych możemy sięgać po europejskie środki i wyrównywać szanse tam, gdzie potrzeby są największe. Pomocniczość, decentralizacja, adekwatność to zasady, które powinny przyświecać państwom europejskim, a poprzez to rozwiązywać problemy jak najbliżej obywateli. Przed polskimi gminami i miastami wiele wyzwań, ponieważ w ostatnim czasie odbierane są im kolejne kompetencje, a przy tym przydzielane zadania bez finansowania, co powoduje, że cierpią na tym lokalne budżety. Nie należy umniejszać roli mniejszych jednostek, a samorządność rozwijać w partnerstwie i dialogu. Wszyscy jesteśmy mieszkańcami i samorządowcami dla naszych małych ojczyzn.

Joanna Potocka-Rak, starosta ciechanowski

fot. arch. Starostwa Powiatowego w Ciechanowie

Głównym założeniem powołania do życia samorządów była decentralizacja władzy. A głównym celem przesunięcia władzy bliżej obywateli - poprawa jej sprawczości oraz lepsze odpowiadanie na potrzeby mieszkańców. Samorząd jest i powinien być blisko ludzi. To wspólnota samorządowa, za pośrednictwem wybranych przez siebie władz, decyduje o tym, jakie są jej zbiorowe potrzeby i przy pomocy jakich narzędzi będą one zaspokajane. Takie oddolne podejście do problematyki rozwoju, sprzyja widocznemu w ostatnich latach dynamicznemu postępowi społecznemu i gospodarczemu, a w efekcie poprawie warunków życia w każdym regionie naszego kraju.

To samorządy i doskonała współpraca pomiędzy samorządami różnego szczebla są największym motorem i impulsem rozwojowym w każdej dziedzinie działalności społecznej czy gospodarczej. Niestety, przez ograniczanie kompetencji i możliwości finansowych samorządów, stopniowo wracamy do modelu gospodarki zarządzanej centralnie. A tworzone programy wsparcia, jak Fundusz Inwestycji Lokalnych przez nietransparentne kryteria rozdziału środków, dzielą samorządy na lepsze i gorsze. To prowadzi do rozkładu tkanki samorządowej, rozumianej jako wspólnota działająca w oparciu o zasadę pomocniczości. Rolą samorządu jest jednak stanie na straży interesu mieszkańców, a nie rządu.

Jacek Świderski, wójt gminy Stupsk

fot. arch. UG Stupsk

Przywrócenie samorządu terytorialnego to największe osiągnięcie polskiej transformacji, które rozpoczęło proces rozbudowy demokracji i udziału mieszkańców w rozwiązywaniu problemów życia zbiorowego. Współpraca między wszystkimi szczeblami samorządu jest podstawą rozwoju lokalnego i ponadlokalnego. Owocuje zwiększeniem komfortu życia mieszkańców. W ostatnich latach samorządy wniosły ważny wkład w rozbudowę infrastruktury technicznej, ekonomicznej i społecznej polskich miast, wsi oraz przestrzeni wokół nich i między nimi. Dlatego, tak niezbędne jest, aby każda administracja państwowa wsłuchiwała się w głos lokalnych społeczności. Nie możemy dopuścić, aby aktualny wzór samorządu, jako wspólnoty obywatelskiej, stał się wspólnotą polityczną. Doprowadzi to do sytuacji, w której burmistrz, wójt, radni staną się zależni nie od wyborców, ale od ugrupowań i liderów życia partyjnego, co wiązałoby się z końcem samorządności.

Samorządy z sukcesem budowały swoją pozycję i są silne, ale dziś musimy zastanowić się nad ich przyszłością, która wiąże się z dostępem do środków unijnych i państwowych. Tylko prawdziwie zrównoważony rozwój, poparty przejrzystym system redystrybucji tych środków pozwoli niezamożnym gminom osiągnąć standardy XXI w.