Od 25 lat w ofercie Muzeum Mazowieckiego w Płocku funkcjonuje ekspozycja twórczości Bolesława Biegasa, rzeźbiarza i malarza urodzonego w 1877 roku w Koziczynie na Mazowszu (wieś leżąca 4 km. od Ciechanowa), uważanego za czołowego przedstawiciela kierunku symboliczno-secesyjnego, którego indywidualna forma twórczości do dzisiaj zadziwia wyjątkowym zróżnicowaniem i bogactwem tematyki.

Wystawa mieszcząca się na ul. Tumskiej 8 na parterze secesyjnej kamienicy obejmuje 57 obiektów (36 rzeźb gipsowych, 4 rzeźby z terakoty, 3 rzeźby w brązie, 13 obrazów oraz oryginalną tkaninę z ornamentem wykonanym wg projektu Bolesława Biegasa). Z wystawianych 57 obiektów 4 są własnością Muzeum Mazowieckiego w Płocku a pozostałe 53 pochodzą z kolekcji  Towarzystwa Historyczno-Literackiego/Biblioteki Polskiej w Paryżu i zostały użyczone muzeum w wieloletni depozyt.

1900 r. Dom rodzinny Bolesława Biegasa w Koziczynie

Większość eksponowanych obiektów stanowią rzeźby gipsowe powstałe w pierwszej dekadzie XX wieku, najstarsze datowane na 1918 rok to dwie wersje projektu pomnika Hommage Aliantów ofiarom wojny. Z trzynastu eksponowanych obrazów większość powstała w drugiej dekadzie XX wieku, dwa najstarsze z 1945 roku noszą tytuły "Milcząca perwersja" i "Sataniczne spojrzenie".  Unikatowym obiektem jest tkanina lniana z ozdobnymi motywami zaprojektowanymi przez Biegasa a aplikowanymi i wyszywanymi przez chłopki z Masłówki k/Kijowa (Ukraina), gdzie rozległe posiadłości miał baron Henryk TrĂźtschel, który wraz z żoną Jadwigą wspierał materialnie Bolesława Biegasa, traktując go niemal jak syna.

Obecna aranżacja opiera się na osiach widokowych, które ukierunkowywują widza na konkretne grupy obiektów pogrupowanych w cykle tematyczne: rzeźby dwustronne, rzeźby realistyczne, wampiry wojny, mistyka nieskończoności, projekty pomników poświęconych ofiarom wojny. Od ciemnej tonacji wnętrza odstępstwa stanowią dwa aneksy zaakcentowane innym kolorem dla podkreślenia wymowy eksponowanych tam obiektów. Dyskretne, punktowe światło wydobywa eksponaty z półmroku sal ekspozycyjnych a błyszcząca posadzka oferuje odbicia obiektów zwielokratniająca je co potęguje oniryczną pełną refleksów i cieni twórczość Bolesława Biegasa. Podpisy oraz opisy towarzyszące wystawie funkcjonują we francuskiej i angielskiej wersji językowej. Celem wystawy jest upowszechnianie osoby Bolesława Biegasa - artysty niepospolitego oraz dalsze utrzymywanie się awangardzie placówek muzealnych propagujących jego twórczość. Badanie dorobku artysty działającego w rejonie Ciechanowa i Płocka, którego nieodkryte prace nadal mogą znajdować się w posiadaniu nie zdających sobie sprawy z ich wartości mieszkańców ziemi płockiej i ciechanowskiej.

Udostępniając stałą wystawę twórczości Bolesława Biegasa muzeum popularyzuje wiedzę na temat jego twórczości i przybliża wiadomości na temat jego związków z Mazowszem. Przypomina o pastuszku z Koziczyna który dzięki talentowi i pomocy osób realizujących pozytywistyczną ideę "pracy u podstaw", zdobył sławę i trwale zapisał się w środowisku paryskiej bohemy początku XX wieku. Przyszły artysta dzieciństwo miał trudne. Katalog "Bolesław Biegas - rzeźba i malarstwo" wydany w Warszawie w 1915 roku tak je opisuje Dzieciństwo pełne łez niewypłakanych i pozbawiona nadziei młodość zaciężyły, jak mgła jesienna, na duszy artysty. Nie zaznało wesela pachole wiejskie. Przy pracy, na łące, koło chaty, otoczonej moczarami i szafirem dalekich pól, płynęły mu dnie za dniami, płynęły mroczne, posępne, jednostajne. Chłostała je szaruga, gryzła bieda, nurtowały choroby. Na wiosnę życia padał śnieg. Wiele epizodów z jego życia jest nadal okrytych aurą tajemnicy. Artysta sam zniszczył większość dokumentów dotyczących swojego życia prywatnego, tym samym pozostawiając historykom szerokie pole do spekulacji na temat własnych losów. Aura niedopowiedzenia, tajemniczości okrywała go od czasu przybycia do Paryża. AndrĂŠ Salomon, poeta i pisarz, który towarzyszył poczynaniom artystów tworzących nowoczesną sztukę, w swoich wspomnieniach "Souvenir sans fin" (Wspomnienia bez końca) pisze, że jednym z pierwszych artystów, jakich spotkał, był Polak Bolesław Biegas, który obnosił ze sobą po mieście swoją legendę. Miał ich wiele, więc wahał się między legendą o synu książęcym i natchnionym pasterzu. Nie było żadnej szansy wyjaśnienia tego przez samego Biegasa. Był prawie niemową, wydając ze swych ust tylko pluskające sylaby, jakby woda w strumieniu szemrała po liściach rzeżuchy. Długie blond włosy, cienkie wąsy, mała bródka, niewielkiego wzrostu i tuszy, oko wilgotne. Można go sobie wyobrazić jako tego, który gra na instrumencie zastępującym nad Wisłą kobzę.

Dokonania i osiągnięcia Biegasa opisywała lokalna prasa: "Głos Płocki", "Echa Płockie i Łomżyńskie" oraz "Mazur". Ciekawe, czy oryginały rzeźb Biegasa, jakie w pierwszych latach XX stulecia posiadali ciechanowianie, przetrwały do dnia dzisiejszego. Czy w ciszy zapomnienia, na strychu lub w piwnicy, spoczywa nieodkryta dotąd rzeźba jego autorstwa? Może wizyta na obecnej wystawie sprawi, że po zapoznaniu się z tak charakterystyczną twórczością Bolesława Biegasa, ktoś gdzieś dokona odkrycia jego zapomnianej rzeźby, powiększając tym samym liczbę jego dzieł, jakie przetrwały do czasów obecnych, i wzbogaci swoją rodzinną historią ciechanowski epizod w biografii artysty.

Szymon Zaremba
Kurator wystawy
Dział Sztuki, Muzeum Mazowieckie w Płocku

Wystawa "Bolesław Biegas"
Muzeum Mazowieckie w Płocku
Ul. Tumska 8
Czynne - godz. 10.00 - 16.00, od 1 maja 10.00 - 17.00

Fot. Tomasz Topczewski