Na terenie posiadłości w Ruszkowie, w gminie Działdowo, jest 35 budynków o różnym przeznaczeniu, w tym zaniedbany pałac, który ma wieloletnią historię. Za czasów PRL mieściło się w nim przedszkole dla dzieci pracowników PGR.  Obecny zarządca stara się ocalić obiekty objęte ochroną konserwatorską przed zniszczeniem.

Majątek przed wojną był w rękach prywatnych. Po jej zakończeniu na jego terenie  utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. W dawnym pałacu znajdowały się biura, sala konferencyjna, przedszkole wraz ze stołówką. Na piętrze urządzone były mieszkania pracownicze. Park przypałacowy był miejscem spotkań dla okolicznych mieszkańców, funkcjonowały 2 fontanny plac zabaw dla przedszkolaków i boisko do siatkówki.

W roku 1970 dyrektorem PGR Ruszkowo został Stanisław Milewski i za jego czasów nastał rozkwit dóbr tego gospodarstwa. W pałacu odbywały się wówczas śluby i wesela, były tu też  organizowane dancingi. PGR musiał zaliczać się do wyróżniających się gospodarstw, bo w rodzinnych albumach pracowników znajdują się również zdjęcia z  gospodarskich wizyt Edwarda Gierka, ówczesnego pierwszego sekretarza, szefa rządu z czasów PRL, a także władz ówczesnego województwa ciechanowskiego, w którym leżało Ruszkowo..  

Tak dwór wyglądał w latach 30-tych ubiegłego wieku...

Likwidacja przyszła z góry
Proces likwidacji państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej zakończył się w 1995 roku, w efekcie zlikwidowanych zostało w kraju ponad 1600 PGR-ów, w tym gospodarstwo w Ruszkowie. Ich likwidacja wiązała się często z zaniechaniem chowu zwierząt, ograniczeniem produkcji roślinnej, zmianą metod uprawy. Pociągnęło to za sobą likwidację wielu miejsc pracy i wynikającą z tego całą gamę problemów.

Likwidację tłumaczono tym, że do 1988 r. PGR-y pochłaniały ponad 50% środków przeznaczanych na inwestycje w rolnictwie. Średnie zatrudnienie w nich wynosiło 12,1 osób na 100 hektarów. Według Adama Tańskiego, prezesa Agencji Własności Rolnej Skarbu Państw w latach 1992-2002, nie miało to ekonomicznego uzasadnienia, bo z rachunku ekonomicznego wynikało, że powinny być zatrudnione 3-4 osoby.

Mimo tej argumentacji, po restrukturyzacji nowi właściciele ograniczali znacznie zatrudnienie, przywileje socjalne i działalność społeczną. PGR-y były bardzo często organizatorami życia społecznego i teoretycznie zapewniały zaspokojenie właściwie wszelkich potrzeb pracowników. Ich likwidacja oraz inne przyczyny (np. likwidacja połączeń autobusowych) spowodowały często duże szkody w strukturze lokalnych społeczności, które nie przystosowały się do nowej sytuacji gospodarczej. Zaczęły się szerzyć: alkoholizm, bierność i bezradność społeczna. Była to o tyle kontrowersyjna decyzja, że zdaniem części ekonomistów, niektóre gospodarstwa mogły na siebie zarabiać i miały potencjał do tego, żeby utrzymać się na rynku.

Gospodarstwo zaczęło podupadać
W roku 1992 gospodarstwo w Ruszkowie zostało przekazane do Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, a w roku 1996 trafiło w dzierżawę i zaczęło podupadać. Budynki przestały być remontowane a pałac został zamknięty. W roku 2001 majątek kupiły osoby prywatne. W 2007 Sąd wyznaczył nad gospodarstwem zarząd przymusowy.

W latach 1996 - 2009 pałac był degradowany, zarówno przez ludzi jak i warunki atmosferyczne.

Dopiero pod koniec roku 2009 zarządca sądowy Sebastian Szubiak dokonał zabezpieczenia dachu i piwnicy, wymiany rynien oraz uzupełnienia w ścianach zewnętrznych.

Od tamtego momentu tj. końca roku 2009 żaden zarządca, ani właściciele gospodarstwa nie podjęli się jakichkolwiek prac związanych z ratowaniem czy remontowaniem zarówno pałacu, jak i zabudowań przypałacowych wpisanych do rejestru zabytków.

Niestety współwłasność rodzi często różne problemy i nieporozumienia związane z zarządem i inwestycjami. Już 15 lat trwa postępowanie o zniesienie współwłasności. W wyniku tych postępowań zmieniały się osoby zarządzające gospodarstwem.

Na skutek rezygnacji poprzedniego zarządcy, 23 lipca 2021 r. sąd powołał nowego zarządcę, którym został mecenas Krzysztof Piotrowski. Zarząd przejęty został prawomocnie dopiero w październiku 2021 r. Do wiosny trwały prace polowe oraz inwentaryzacyjne. W marcu 2022 r. ruszyły prace porządkowe terenu i budynków.

Czas i brak remontów zrobiły swoje
W sejfie gospodarstwa odnalezione zostały dokumentacje budowlane odnośnie budynków i dworku, która obrazuje jak wyglądały te obiekty w 2011 roku.
- Są to niewątpliwie dowody jak zaniechanie jakichkolwiek prac konserwatorskich przez poprzedniego zarządcę doprowadziło do ruiny budynków, które są pod opieką konserwatora zabytków - uważa Krzysztof Piotrowski, obecny zarządca.

Podaje całą listę podjętych przez niego działań, których celem było zapobieżenie dalszym degradacjom nieruchomości wchodzących w skład Gospodarstwa Rolnego w Ruszkowie.

W styczniu 2022 roku Krzysztof Piotrowski zlecił wykonanie ocen technicznych wszystkich budynków wchodzących w skład Gospodarstwa Rolnego, celem ustalenia stopnia zniszczenia i uszkodzeń elementów konstrukcyjnych w wyniku postępującej korozji biologicznej i chemicznej oraz długotrwałego użytkowania.

...a tak według stanu z 2011 roku

Stan w październiku 2021 r.

Nowy zarządca nie próżnuje
8 lutego br. zarządca Krzysztof Piotrowski skierował do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Olsztynie i Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego w Działdowie zawiadomienia o konieczności przeprowadzenia kontroli budynków wchodzących w skład Gospodarstwa Rolnego, w tym tych wpisanych do rejestru zabytków, z powodu występujących nieprawidłowości ich stanów technicznych. Kilka dni później poinformował Prokuraturę Rejonową w Działdowie o możliwości popełnienia przestępstwa narażenia pracowników Gospodarstwa Rolnego na pracę w warunkach zagrażających zdrowiu, niezgodnych z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

niespełniających warunków określonych w przepisach prawa budowlanego. Na początku kwietnia br. zarządca wystąpił do Warmińsko-Mazurskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Olsztynie o wydanie zaleceń konserwatorskich do realizacji robót budowlanych, prac konserwatorskich/restauratorskich oraz innych działań związanych z rewaloryzacją zespołu dworsko-folwarcznego w Ruszkowie. Obiekty te są wpisane do rejestru zabytków, co oznacza, że podlegają ochronie konserwatorskiej.

W pałacu za PRL mieściło się m.in. przedszkole

Długa lista wykonanych prac
25 kwietnia odbyła się kontrola w ramach nadzoru konserwatorskiego na terenie zespołu dworsko - folwarcznego. W maju zostały przeprowadzone przeglądy okresowe budynków technicznych: gorzelni, budynku inwentarskiego, portierni, rozdzielni. 5 lipca zarządca wystąpił do Warmińsko-Mazurskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Olsztynie o wydanie pozwolenia na prowadzenie robót budowlanych polegających na wymianie witryny na parterze, drzwi, okien na piętrze wraz z pomalowaniem wnętrza  i wyminą glazury i remontem instalacji elektrycznej w budynku gorzelni, który jest elementem zespołu dworsko-folwarcznego w Ruszkowie.  W lipcu

Wizyta Edwarda Gierka w Gospodarstwie

wystąpił do tego samego urzędu z wnioskiem o wydanie pozwolenia na prowadzenie szeregu robót budowlanych w pomieszczeniach biurowych, budynkach  gorzelni i obory. 8 sierpnia br. zarządca wystąpił dodatkowo o wydanie pozwolenia na prowadzenie robót budowlanych polegających na remoncie dachu budynku obory, na co uzyskał zgodę.  Pozwoleniem z 22 września konserwator zabytków wydał pozwolenie na prowadzenie badań konserwatorskich i architektonicznych dworu w Ruszkowie. Niestety, zanim zapadła ta decyzja, pod koniec sierpnia doszło do zawalenia się komina w tym obiekcie. Od 4 listopada są prowadzone badania konserwatorskie i architektoniczne budynku dworu. Trwa wyścig z czasem.

***
Choć obecny zarządca pełni tę funkcję od niedawna, udało mu się wykonać wiele niezbędnych prac. Tylko z tych ważniejszych do tej pory zostały: zrealizowane zalecenia inspekcji pracy odnośnie lepszych i bezpieczniejszych warunków pracy dla zatrudnionych w gospodarstwie ludzi; zamontowana nowa instalacja elektryczna, przeciwpożarowa i alarmowa w magazynie zbożowym oraz naprawiony dach tego obiektu; wykonane niezbędne i wymagane przeglądy budowlane; odnowiona instalacja w gorzelni;  powstał system monitoringu, który teraz obejmuje całe gospodarstwo; zakupione piecyki elektryczne w celu zapewnienia odpowiedniej temperatury dla pracowników w pomieszczeniach biurowych.

Przeprowadzono także  badania przez biegłych i architektów odnośnie zabytków znajdujących się na terenie gospodarstwa - pod kontem zabezpieczenia przed dalszą degradacją , renowacji i odnowy. Gospodarstwo jest także w trakcie zabezpieczenia pałacu na zimę przed warunkami atmosferycznymi (okien i drzwi, zawalonej ściany).

Pozostaje mieć nadzieję, że uda się uratować miejscowe zabytki, tak jak inne, znajdujące się w tej okolicy.

Strona z TC nr 45 z 8 listopada 2022 r.