Wytwórnia Balonów i Spadochronów w Legionowie w 1939 roku zaprezentowała swoje możliwości produkcyjne w prospekcie reklamowym. Dzięki niemu wiemy w szczegółach, co produkowała, a właściwie co mogła wykonać, ponieważ pewne urządzenia produkowała tylko na zamówienie.

Prospekt jest skromną broszurą, jednak krótkie opisy "towarów", w języku polskim i francuskim, poparte rysunkami technicznymi, wystarczająco obrazują produkowane w Legionowie urządzenia. Prezentację wykonano na potrzeby spółki dystrybuującej legionowskie wyroby: Reprezentacji Generalnej dla Zagranicy SEPEWE S.A. Polska w Warszawie na ul. Mazowieckiej 9. Drukowały ją Zakład Graficzny "DRUKPRASA" na Nowym Świecie w Warszawie.
W krótkim wstępie podkreślono, że polska wytwórnia balonów produkuje nie byle co. Czytamy: "Polska w zawodach balonowych o puchar Gordon Bennetta wzięła udział po raz pierwszy w roku 1932, kiedy zawody organizował Aeroklub Szwajcarski w Zurychu. Od tego czasu ekipa polska staje do zawodów co rok. W latach 1933, 1934 i 1935 zajmuje pierwsze miejsce, zdobywając dla Aeroklubu R. P. przechodni puchar na własność. W latach 1936 i 1937 zwycięstwo przypada Belgii, zaś w roku 1938 polscy baloniarze kpt. Janusz z inż. Janikiem zajmują pierwsze miejsce. Zwycięskie balony "Kościuszko", "Warszawa", "Polonia" i "L. O. P. P" wykonane zostały właśnie w Wytwórni Balonów i Spadochronów".

Wytwórnia powstała zaraz po wojnie polsko-bolszewickiej. Przechodziła liczne reorganizacje. Zawsze jednak była ważnym zakładem pracy dla Legionowa, związanym z istniejącym tu Batalionem Balonowym, dowodzonym przez ppłk. Aleksandra Wilcza, a potem przez ppłk. Juliana Sielewicza. W ostatnim okresie kierował nią mjr Stanisław Mazurek.
Jakie wyroby oferowała odbiorcom: Balony wolne, kuliste, produkowano w różnych pojemnościach: 600, 900, 1200, 1600, 2200 m3 lub - na zamówienie - w każdej innej pojemności. Dowiadujemy się szczegółów technicznych, m.in., że powłoka może być wykonana z tkaniny pojedynczej o masie 190 g na m kwadratowy lub podwójnej przegumowanej o masie 275 g na m kw. Z tej ostatniej robione są balony napełniane wodorem; specjalne gumowanie wynalazł i opatentował inż. Józef Rojek z legionowskiej wytwórni. W zależności od pojemności balonu i rodzaju gazu wypełniającego był on wyposażony w kosz dla od jednej do sześciu osób. Podano wymiary balonów o poszczególnych pojemnościach, i tak: średnica balonu o pojemności 600 m3 gazu wynosiła 10,7 metra, zaś o pojemności 2200 m3 - 16,15 m. Analogicznie powierzchnia powłoki balonu najmniejszego wynosiła 360 m kw., zaś największego - 800 m. kw.
Warto dodać, że balony o pojemności 2200 m3 należały do wyczynowych. Taką pojemność miały: SP-ADS "Kościuszko" na którym Franciszek Hynek i Zbigniew Burzyński zdobywali puchar Gordona Benetta, a także SP-BCU "LOPP" (zastąpił "Kościuszkę"), na którym zwyciężali w pucharze kpt. Antoni Janusz i Franciszek Janik.

W Legionowie produkowano też balony zaporowe dla celów obronnych, pracujące w układzie tandemowym, na uwięzi - do 4,5 km wysokości. Miały kształt rakiety: cygara z trzema statecznikami, wypełnionymi powietrzem. Także balony obserwacyjne - na uwięzi. Podobne w kształcie do balonów zaporowych. Wyposażony w kosz dla obserwatora i specjalistyczne olinowanie. Pułap balonu przy dwóch obserwatorach: od 1500 do 1800 metrów. Praca możliwa przy szybkościach wiatru do 25 m na sekundę.
GAZOCHRONY - walcowate zbiorniki do przechowywania bądź transportu gazu do napełniania balonów. Długość - 9,3 m, średnica - 4 m, pojemność - 100 m3; wytwórnia była w stanie wyprodukować gazochrony o dowolnej pojemności, zgodnie z zamówieniem odbiorcy. Istotna była tu przenikliwość dla wodoru: mierzona aparatami Schoppera lub Renarda wynosiła najwyżej 5 litrów na m kw. na dobę.
Produktem specjalnym był balon stratosferyczny - w kształcie kropli o średnicy 56,6 m i długości 79,1 m. Pojemność - 124 790 m3. Ciężar całkowity - 1400 kg. Czasza wykonana z podwójnej tkaniny jedwabnej, podwójnie gumowanej. Był to prawdziwy król wśród balonów, stosowany do badań stratosferycznych i... bicia rekordów, co w latach międzywojennych było modne. Posiadaczami rekordu wysokości - 10 km 859 m byli kpt. Zbigniew Burzyński i Konstanty Jodko-Narkiewicz, uzyskali go na balonie Warszawa II. o pojemności 4 tys. m3. Burzyński miał ustanowić nowy rekord wysokości lotu balonem "Gwiazda Polski" - o wspomnianej pojemności; zamierzał wznieść się na wysokość 30 km. W 1938 roku w tatrzańskiej Dolinie Chochołowskiej czyniono przygotowania, napełniano balon. Jak wiadomo, zamysł pokrzyżowała burza, piorun zapalił balon wypełniony wodorem. Próbę zamierzano ponowić w roku następnym, z balonem napełnionym helem. Uniemożliwiła ją wojna. Pierwotny rekord Burzyńskiego i Narkiewicz przetrwał 26 lat.
Wytwórnia produkowała też różnego rodzaju spadochrony: plecowe, do skoków z samolotów (składające się ze spadochronu właściwego, spadochronu pilotażowego - pilocika, pokrowca i uprzęży), spadochrony wieżowe i ćwiczebne, a także ciężarowe, wyposażone w pojemniki z amortyzatorami oraz nieduże spadochrony do bomb oświetlających.

Inne drobiazgi, które mogła produkować legionowska wytwórnia to zimowe opończe (kombinezony) lotnicze, kaski i kominiarki lotnicze, buty lotnicze, rękawy strzelnicze - czyli cele ćwiczebne dla lotnictwa myśliwskiego. Wyrobem niezwiązanym z lotnictwem były ubrania nurkowe: nieprzemakalne, ocieplane kombinezony do prac podwodnych.
Jacek Szczepański, legionowski historyk, ustalił, że wytwórnia wyrabiała rocznie do 30 balonów zaporowych, 8 obserwacyjnych, 2 balony kuliste do lotów ćwiczebnych i sportowych, ok. 500 spadochronów i trochę innego sprzętu, produkowanego na zamówienie. Przez pewien czas wytwórnia produkowała też wodór do wypełniania balonów.

STEFAN ŻAGIEL

Ten i inne artykuły można znaleźć w 14 numerze tygodników wydawanych przez Ciech-Press