Unieck w gminie Raciąż to miejsce szczególne.

Już wkrótce powstanie tu, w budynku po starej plebanii, pierwsze w Polsce Muzeum Powstania Styczniowego (więcej o tym tutaj). Lokalizacja to nieprzypadkowa, albowiem 28 stycznia 1863 roku miała tu miejsce jedna z potyczek Powstania Styczniowego i to właśnie ją między innymi chciałby upamiętnić inicjator przedsięwzięcia - były żołnierz zawodowy Artur Zybała. Emerytowany wojskowy z miejscowości Jeżewo-Wesel wykonał tytaniczną pracę i zebrał informacje, które pozwoliły odtworzyć ze szczegółami wydarzenia tamtych dni.
W pierwszej fazie powstania przyczółkiem dla walki o odzyskanie niepodległości miał stać się Płock. W Drozdowie koło Raciąża mieścił się sztab powstańczy, gdzie postanowiono zorganizować oddziały pod Drobinem i Raciążem (tzw. partia mławska). Ich atak na Płock nie powiódł się, nie udało im się też odbić Płońska. Aby zorientować się w sile powstańców, rosyjski dowódca garnizonu płockiego wysłał w teren liczne oddziały, w tym jeden pod dowództwem adiutanta namiestnika pułkownika Józefa Sierzputowskiego, Polaka, który zdradził ojczyznę. Jego oddział przemieścił się z Płońska do Drobina, po czym skręcił w kierunku Glinojecka.
28 stycznia na terenie cukrowni "Izabelin" w Glinojecku zebrali się powstańcy pod dowództwem kapitana Kazimierza Wolskiego, naczelnika operującego w powiecie mławskim. Wzięli udział we mszy, którą odprawił proboszcz glinojeckiej parafii, ks. Augustyn Krużmanowski. Ksiądz wręczył im chorągiew kościelną, aby służyła jako sztandar wojskowy. Na wieść o zbliżaniu się Rosjan, oddział udał się w kierunku Krajkowa, a następnie Uniecka, gdzie doszło do potyczki.
S. Zieliński, autor pracy "Bitwy i potyczki 1863-1864" opisuje to wydarzenie następująco:
Tu dopadł go Sierzputowski. Rozdzieliwszy Kozaków na prawo i lewo, otoczył wieś, a piechota z częścią Kozaków uderzyła od czoła (...)

(źródło: publikacja "Moja mała ojczyzna", część V - "Bitwy i potyczki Powst. Stycz. 28 stycz. 1863 - Unieck"; Artur Zybała)

Cały artykuł w TC nr 11/2023, a w nim m.in. relacje z potyczki okiem rosyjskiego generała, a także ówczesnego proboszcza parafii Unieck

e-wydanie

fot. Artur Zybała (mogiła powstańców), autor